"illuftrioribus diligebat. Puella viciffim eum ita unicè amabat, ut nun→

quam, nifi unà adeffet amicus, lætaretur. Die quodam in febrim in"cidit puella, &, jam propè fopitâ ægritudine, in lectulo dormivit. "Tum amicus, qui anteà cubiculum non reliquerat, lavatum ibat. Illa expergefacta, ubi effet amicus, percontata eft. Dicebant famuli in balneo effe: ea verò chartulam afferri juffit, & hos fcripfit verficulos, quos illicò ad poetam mifit:

66

"Ab, anime mi, fi verè me amares, non te fortunæ iniquitas à me disjun

geret: profectò baud @qua mihi tecum pars amoris eft; ego in ipfâ morte verfor, tu in balneo te oblectas." Ubi observandus eft non illepidus, ut Afiatici putant, verborum lufus, vox enim bimám mortem fignificat, hammám verò, balneum.

،،

يا عاشقي لوكنت عاشقا لما نصحتك عندي محنة الايام فوالله ما انصفت في شرع الهوي انا في الحمام وانت في الحمام

"Poeta verfùs amicæ legit; aliquantulum chartæ illachrymavit; tum "refcripfit ex tempore:

66

ولم ادخل الحمام تصدي تنعي فكيف ونار الوجد بين جوانحي ولكنني لم يكفني فيض ادمعي دخلت لابكي من جميع جوارحي

"Non ideò intrabam balneum, ut me oblectarem: quomodo enim? dum ignis defiderii in pectore meo ardet: fed non mihi fatisfecit lachrymarum effufio; " idcircò intrabam, ut ab unoquoque membro flere poffem."

Veniamus ad Perfas. Ii verò quàm ftudiosè poeticam excoluerint, & quanti eam æstimârint, intelligi poteft ex ingenti poetarum multitudine,

qui

qui in Perfide floruerunt, ad quorum opera percurrenda hominis vitam vix arbitror fuffecturam. Illi, pulcherrimâ ufi tranflatione, pro verfüs facere dicunt margaritas nectere; quemadmodùm in illo Ferdufii verficulo

بر نوک الماس در سفته ام

در بحر دانش همه رفته ام

Siquidem calami acumine adamantino margaritas nexi; in fcientiæ mare penitùs me immerfi.

Turcæ, ut fuprà dictum, Perfas fequuntur, imò, fæpè ita fidè, ut verbum de verbo reddant. Sed † Alcæum, ‡ Archilochum, § Bacchylidem, Anacreontem, alios, permultis in locis imitatus eft Horatius: Latina tamen non minori cum voluptate quàm Græca legimus. Multi funt prætereà verfûs Turcici, qui, è Perficis non redditi, videntur effe valdè belli; velut illi, quibus Imperatoris Soleimanni laudatur juftitia, liberalitas, fortitudo:

که

Χειμὼν, πεπάγασιν δ ̓ ὑδάτων ῥοχί.

1

Et quæ fequuntur. Item Carm. xiv. Et malus celeri faucius, &c. Alc. apud Heracl. Pont.

To us yas y nina xvideras, &c.

In Epodis paffim.

§ Lib. i. Carm. xv. Paftor cùm traberet, &c. "Hæc inquit Porphyrion, à Bacchylidis Caffandra "fumuntur."

Lib. i. Carm. xxiii. Vitas binnuleò me fimilis, &c.

ANACREON.

Art seed, selnaz
Γαλαθηνόν S ̓, ὅς ἐν ὕλη
Κερυέσσης ἀπολειφθεὶς
And areas inlandn

Illo regnante nullus eft auditus gemitus, nifi arcus tinnientis; illo regnante nihil curvum, præter arcum, inveniri potuit; illo rege, nullus præter Adeni unionem, fuit pupillus; illo imperatore, nullum, præter Khoteni moschum, cor fanguineum extabat.

Nec folùm poetica effe videmus Afiaticorum ingenia, verùm etiam linguæ eorum funt ad poefin accommodatiffimæ; diffimiles eæ quidem inter fe, fed fuo quæque in genere præftans. Suavitatem Perfica, ubertatem ac vim Arabica, mirificam habet Turcica dignitatem: prima allicit atque oblectat; altera fublimiùs vehitur, & fertur quodammodò incitatiùs; tertia elata eft fanè, fed non fine aliquâ elegantiâ & pulchritudine. Ad lufûs igitur & amores fermo Perficus, ad poemata heroica & eloquentiam Arabicus, ad moralia fcripta Turcicus videtur idoneus.

Philofophorum omnium poft renatas literas (Magnus ille nofter Newtonus perpetuò excipitur) princeps, Verulamius, opus egregium fore rebatur de variis linguarum proprietatibus tractationem . Ait enim, idque veriffimè," Ex populorum fermonibus mores eorem atque ingenia accu"ratiffimè dignofci poffe." Quod verò afferit Vir admirabilis de Græcorum ac Romanorum linguis, nempe bos verba compofita valdè reformidare, illos vocum compofitionibus in primis delectari, id transferri ad Perfarum atque Arabum fermones rectiffimè poteft; unde colligimus Perfas artibus, Arabes rebus gerendis fuiffe aptiores; "Artium enim, inquit ille, "diftinctiones, verborum compofitionem ferè exigunt; at res & negotia "fimpliciora verba poftulant." Deinde hos graves ac feveros effe cognofcimus, illos luxuriofos, voluptuarios, diffolutos; quòd illi in compofitione redundent ac diffluant, hi contrà breves fint, cafti, enucleati, preffi; rarò effundantur, neque abutantur verborum copiâ, & fæpe uno verbo fenfa dilucidiùs exponant, quam nos pluribus fententiis,

+ Vid. Præfationem elegantem libri Homaiún Nama. Et Herbel. in voce Khoten. De Augm. Scient. vi. 1.

Exemplo

Exemplo fit Motanabii, poetæ nobiliffimi, verficulus, quo puellæ defcribit pulchritudinem:

بدت قهراً ومالت غصن بان وفاحت عنبرا ورنت غزالاً

hoc eft, Tanquam luna enituit, & tanquam ramulus myrobalani delicatè fe inflexit; & ambari odorem habuit, hinnuleique tenerum afpe&tum.

Confitendum eft Græcos, etiam in hac re, ad Arabum laudem proximè accedere ; fic enim, five Pherecrates, five auctor fabulæ, quæ Perfe

infcribitur :

Ω μαλάχας μεν ἐσορῶν, ἀμπνέων δ ̓ ὑάκινθον, Καὶ λαλῶν μελιλώτινον, καὶ ῥόδα προσεσηρώς, ̓͂Ω φιλῶν μεν ἀμαρὰκον, προσκινῶν δε σέλινον. Nihil certè his verfibus dulcius, nihil venuftius. Sed verficuli illius Arabici, cum fummâ brevitate conjuncta, elegantia linguâ Latinâ exponi nullo pacto poteft; fi dicamus enim,

Non vitis illâ flexa delicatior,

Non clarius lunæ jubar,
Non dulcis aura balfami fragrantior,
Non hinnuli oculus blandior.

quàm inconcinna hæc fint cum illis comparata !

Sed de poefi Afiaticà in genere fatis multa. Nunc ad eam fpeciatim tractandam accedimus; ac primùm de Arabum, Perfarum, ac Turcarum poefi, quatenus ad verfuum formam & ftructuram attinet, eft differendum.

VOL. II.

3 A

PARS

PARS SECUNDA:

De poematum Afiaticorum formá.

CAPUT II.

العروض

SIVE

De metris Afiaticis.

ASIATICI carminis naturam ac leges tractaturus, videor mihi quodammodò in dumetum quoddam effe delapfus, in quo nihil eft aut fuave aut jucundum. At ne qua tamen res, quæ ad poefin Afiaticam pertinet, intacta à me relinquatur, exponam in hoc capite, quam breviffimè potero, varia metrorum genera, quibus tum Arabes ac Perfæ, tum etiam Turcæ utuntur: & quoniam in hoc fermone Europaos alloquor, utar vocabulis in Europâ cognitis, ne peregrinis durifque vocibus lectores deterream; quod illos feciffe video, qui idem argumentum anteà tractaverunt. Quis enim intelligere poteft quid hæc velint: "Aruda fecunda "Hadhdhata eft; cui duæ competunt Darba, prima Hadhdhata, fecunda "Hadhdhata Damrata. Quaternario Aruda unica eft fana, cui Darba "quatuor, Raflata, Dhailata Nuda, & Katatat?" Profectò hæc legenti cuivis tam obfcura videbuntur quàm Hannonis in fabulâ Plautinâ perfonati oratio Punica. Sed nos ad argumentum, magis dilucidè tractandum, veniamus.

+ Vid. Clerici Profod. Arab. pag. 73.

Magna