"illuftrioribus diligebat. Puella viciffim eum ita unicè amabat, ut nun quam, nifi unà adeffet amicus, lætaretur. Die quodam in febrim in"cidit puella, &, jam propè fopitâ ægritudine, in lectulo dormivit. "Tum amicus, qui anteà cubiculum non reliquerat, lavatum ibat. Illa "expergefacta, ubi effet amicus, percontata eft. Dicebant famuli in bal"neo effe: ea verò chartulam afferri juffit, & hos fcripfit verficulos, quos illicò ad poetam mifit : یا عاشقی لوكنت عاشقا لما نصحتك عندي محنة الايام فوالله ما انصفت في شرع الهوي انا في الحمام وانت في الحمام "Ab, anime mi, fi verè me amares, non te fortuna iniquitas à me disjun"geret: profectò baud æqua mihi tecum pars amoris eft; ego in ipfâ morte "verfor, tu in balneo te oblectas." Ubi obfervandus eft non illepidus, ut Afiatici putant, verborum lufus, vox enim bimám mortem fignificat, hammám verò, balneum. “ Poeta verfis amica legit; aliquantulum chartae illachrymavit; tum "refcripfit ex tempore : ولم ادخل الحمام تصدي تنعي فكيف ونار الوجد بين جوانحي ولكنني لم يكفني فيض ادمعي دخلت لابكي من جميع جوارحي "Non ideò intrabam balneum, ut me oblectarem: quomodo enim? dum ignis 66 defiderii in pectore meo ardet: fed non mihi fatisfecit lachrymarum effufio; " idcircò intrabam, ut ab unoquoque membro flere poffem." Veniamus ad Perfas. Ii verò quàm ftudiosè poeticam excoluerint, & quanti eam æftimârint, intelligi poteft ex ingenti poetarum multitudine, qui in Perfide floruerunt, ad quorum opera percurrenda hominis vitam vix arbitror fuffecturam. Illi, pulcherrimâ ufi tranflatione, pro verfus facere dicunt margaritas nectere; quemadmodùm in illo Ferdufii verficulo Siquidem calami acumine adamantino margaritas nexi; in fcientia mare penitùs me immerfi. Turcæ, ut fuprà dictum, Perfas fequuntur, imò, fæpè ita fidè, ut verbum de verbo reddant. Sed + Alcaum, f Archilochum, f Bacchylidem, Anacreontem, alios, permultis in locis imitatus eft Horatius: Latina tamen non minori cum voluptate quàm Græca legimus. Multi funt prætereà verfûs Turcici, qui, è Perficis non redditi, videntur effe. valdè belli ; velut illi, quibus Imperatoris Soleimanni laudatur juftitia, liberalitas, fortitudo: کیسه ایامنده اتمز يايدن غيري فغان کیسه دوراننده گچ چکمز انگ الاكمان w يوق زماننده یتیم انگ مگر در عدن یوتدر ایامنده خونین دل مگر مشک ختن + Lib. i. Carm. ix. Vides ut altâ ftet, &c. Alcaeus, to do : Zais, in d agana yas Χειμών, επάγασιν δ' ὑδάτων ῥοαί. Et quæ fequuntur. Item Carm. xiv. Et malus celeri faucius, &c. Alc. apud Heracl. Pont. § Lib. i. Carm. xv. Paftor cùm traberet, &c. "Hæc inquit Porphyrion, à Bacchylidis Caffandra "fumuntur." Illo regnante nullus eft auditus gemitus, nifi arcus tinnientis; illo regnante nibil curvum, præter arcum, inveniri potuit ; illo rege, nullus præter Adeni unionem, fuit pupillus ; illo imperatore, nullum, præter Khoteni moschum, cor fanguineum extabat †. Nec folùm poetica effe videmus Afiaticorum ingenia, verùm etiam linguæ eorum funt ad poefin accommodatiffimæ; diffimiles eæ quidem inter fe, fed fuo quæque in genere præftans. Suavitatem Perfica, ubertatem ac vim Arabica, mirificam habet Turcica dignitatem: prima allicit atque oblectat; altera fublimiùs vehitur, & fertur quodammodò incitatiùs; tertia elata eft fanè, fed non fine aliquâ elegantiâ & pulchritudine. Ad lufûs igitur & amores fermo Perficus, ad poemata heroica & eloquentiam Arabicus, ad moralia fcripta Turcicus videtur idoneus. Philofophorum omnium poft renatas literas (Magnus ille nofter Newtonus perpetuò excipitur) princeps, Verulamius, opus egregium fore rebatur de variis linguarum proprietatibus tractationem ‡. Ait enim, idque veriffimè," Ex populorum fermonibus mores eorem atque ingenia accu"ratiffimè dignofci poffe." Quod verò afferit Vir admirabilis de Græcorum ac Romanorum linguis, nempe hos verba compofita valdè reformidare, illos vocum compofitionibus in primis delectari, id transferri ad Perfarum atque Arabum fermones rectiffimè poteft; unde colligimus Perfas artibus, Arabes rebus gerendis fuiffe aptiores; " Artium enim, inquit ille, "diftinctiones, verborum compofitionem ferè exigunt; at res & negotia པ་ fimpliciora verba poftulant." Deinde hos graves ac feveros effe cognofcimus, illos luxuriofos, voluptuarios, diffolutos; quòd illi in compofitione redundent ac diffluant, hi contrà breves fint, cafti, enucleati, preffi; rarò effundantur, neque abutantur verborum copiâ, & fæpe uno verbo fenfa dilucidiùs exponant, quam nos pluribus fententiis, + Vid. Præfationem elegantem libri Homaiún Nama. Et Herbel. in voce Khoten. De Augm. Scient. vi. 1. Exemplo ་ Exemplo fit Motanabii, poetæ nobiliffimi, verficulus, quo puellæ defcribit pulchritudinem : بدت قمراً وصالت غصن بان وفاحت عنبرا ورنت غزالاً hoc eft, Tanquam luna enituit, & tanquam ramulus myrobalani delicatè fe inflexit; & ambari odorem habuit, hinnuleique tenerum afpectum. Confitendum eft Græcos, etiam in hac re, ad Arabum laudem proximè accedere; fic enim, five Pherecrates, five auctor fabulæ, quæ Perfæ infcribitur : Ω μαλάχας μεν ἐσορῶν, ἀμπνέων δ ̓ ὑάκινθον, Ω φιλῶν μεν αμαρὰκον, προσκινῶν δε σέλινον. Nihil certè his verfibus dulcius, nihil venuftius. Sed verficuli illius Arabici, cum fummâ brevitate conjuncta, elegantia linguâ Latinâ exponi nullo pacto poteft; fi dicamus enim, Non vitis illâ flexa delicatior, Non clarius lunæ jubar, Non dulcis aura balfami fragrantior, Non hinnuli oculus blandior. quàm inconcinna hæc fint cum illis comparata ! Nunc ad eam fpeciatim Sed de poefi Afiaticà in genere fatis multa. tractandam accedimus; ac primùm de Arabum, Perfarum, ac Turcarum poefi, quatenus ad verfuum formam & ftructuram attinet, est differendum. PARS VOL. II. 3 A PARS SECUNDA: De poematum Afiaticorum formá. CAPUT II. العروض SIVE De metris Afiaticis. ASIATICI carminis naturam ac leges tractaturus, videor mihi quodammodò in dumetum quoddam effe delapfus, in quo nihil eft aut fuave aut jucundum. At ne qua tamen res, quæ ad poefin Afiaticam pertinet, intacta à me relinquatur, exponam in hoc capite, quam breviffimè potero, varia metrorum genera, quibus tum Arabes ac Perfæ, tum etiam Turcæ utuntur: & quoniam in hoc fermone Europæos alloquor, utar vocabulis in Europâ cognitis, ne peregrinis durifque vocibus lectores deterream; quod illos feciffe video, qui idem argumentum anteà tractaverunt. Quis enim intelligere poteft quid hæc velint: "Aruda fecunda "Hadhdhata eft; cui duæ competunt Darbæ, prima Hadhdhata, fecunda "Hadhdhata Damrata. Quaternario Aruda unica est sana, cui Darbæ quatuor, Raflata, Dhailata Nuda, & Katata†?" Profectò hæc legenti cuivis tam obfcura videbuntur quàm Hannonis in fabulâ Plautinâ perfonati oratio Punica. Sed nos ad argumentum, magis dilucidè tractandum, veniamus. + Vid. Clerici Profod. Arab. pag. 73. Magna |