Page images
PDF
EPUB

adhibuit plures; item fistulas, quod antea non factum; et choraulem eum choro, cum ante Pythaules occineret sine Choro. Hieronymi est in Chronico Eusebiano. Pylades Cilix pantomimus primus Romae chorum sibi et fistulas praecinere fecit.

§. 7.

Der andre berühmte Pantomime zu des Augustus Zeiten war Bathyllus. Er hatte es sonderlich in den comischen Tänzen sehr weit gebracht, da ihn gegentheils Pylades in tragischen übertraff. (*) ́ Deßwegen nennt ihn Juvenalis mollem Bathyllum. (**) Er war aus Alexandrien. Und ein Freygelaßner des Mäcenas. (***) Welches der alte Interpres des Perfius in der 5 Satyre bezeuget! (†)

§. 8.

Die Erfindung der italienischen Tanz-Art wird von Svidas dem Pylades, von Athenäo aber und Aristonico dem Pylades und Bathyllus zugleich zugeschrieben. Wie aus den oben angeführten Stellen des Svidas und Athenäus zu ersehen. Sie. bestang aus tragischen, comischen und satyrischen Tänzen. Die comischen hießen Kordar. Die tragischen Emmelia, Die satyrischen Sikinnis. (††)

Κόρδαξ. (+++)

§. 9.

(*) Dieses bezeugt Marcus Anäus Seneca, in den Excerptis aus dem dritten Buche Controversiarum und zwar in der Vorrede: Et ut ad morbum te meum vocem, Pylades in Comoedia, Bathyllus in Tragoedia multum a se aberant.

(**) In der 6ten Satyre

molli saltante Bathyllo.

(***) Deßwegen nennt ihn Seneca in der Vorrede des 5. Buchs Controversiarum, Bathyllum Maecenatis. Was aber das Scriptum Labieni pro Bathyllo Maecenatis fey, dessen er daselbst gedenkt, ist unbekannt.

(†) Der Vers bey dem Persius heißt

Sed nullo thure litabis

Haereat in stultis brevis ut semiuncia recti.

Haec miscere nefas: nec, quum sis caetera fossor,

Treis tantum ad numeros Satyri moveare Bathylli.

Tacit. Anal. I. cap. 54. dum Maecenati obtemperat effuso in amorem Bathylli: deinde quod civile rebatur misceri voluptatibus vulgi. Cassiodorus I. 1. eq. 20. Livius lib. 7. Suetonius in Caligula c. 54. Seneca ep. 121.

(+) Julius Pollux lib. 4. cap. 14. §. 99. Εἴδη δὲ ὀρχημάτων, ἐμμέλεια τραγικὴ, κόρδακες κωμική, οίκιννις σατυρικὴ.

(+++) Julius Pollux 1. 4. Onomast. c. 14. Demosthenes in secunda Olynthiaca. Theophrastus in Charact. c. VII.

§. 10.

Εμμέλεια. (*

§. 11. §. 12.

Einer von den berühmtesten Schülern des Pylades zu Zeiten Augusti war Hylas. Er hatte ihn in seiner Kunst so unterwiesen, daß ihn das Volk seinem Meister fast gleich hielt. Dieser Hylas tanzte einsmals einen Gesang, der sich schloß tòv péyav 'Ayapéuvova. Dieses recht auszudrücken dehnte sich Hylas aus und trat auf die Zehen. Seinem Meister aber wollte das nicht gefallen, und schrie ihm zu où μangòv où péyav noiɛis. Hierauf verlangte das Volk von ihm, er sollte eben diesen Gesang tanzen. Er that es, und als er auf obige Stelle kam, blieb er stehen, und stellte eine Person in tieffen Gedanken vor: weil er glaubte, es sey einem großen Feldherrn nichts anständiger, als vor allen Dingen zu denken. Eben dieser Hylas tanzte einsmals den Oedipus: er tanzte ihn aber mit offnen Augen, weßwegen ihn gleichfalls sein Meister tadelte unb ibm aufdrie: σὺ βλέπεις. (**)

§. 13.

Die Schüler des Pylades und Bathyllus dauerten auch lange Zeit nach den Zeiten Augusti. Die einen wurden Pyladae die andern Bathylli genannt. (***)

(*) Suidas. Εμμέλεια, χορικὴ ὄρχησις. διχῶς, ἐμμέλεια καὶ ἐπμελία, ἡ ευρυθμία. Οἶσθα γάρ, όπως διακείμεθα περὶ τὴν ἐμμέλειαν τὴν σὴν, καὶ ἡ μετὰ μέλους τραγική όρχησις. und gleid vorher: - - - εἶδος ορχήσεως, ἐξὶ δὲ ἡ τῶν τραγωδών. Pollux lib. 4. cap. 14. §. 105. Καὶ μὴν τραγικῆς ὀρχή σεως τὰ σχήματα, σιμὴ χεὶο, ὁ καλαθίσκος, χεὶο καταπρανής, ξύλου πα ράληψις, διπλῆ, θερμανστρὶς, * κυβίστησης, παραβῆναι τέτταρα. * Forte a Θερμάν, quod θρακιόν έξι πόλισμα, Suidas.

*

**

** Forte a κυβιζαν quod Kusterus mutavit in κυβηβᾶν. Est autem κυβιςᾶν τὸ ἐπὶ κεφαλῆς ῥίπτειν. vide Suidam.

(**) Dieses erzehlt uns Macrobius in dem II Buche Saturnaliorum im 7. Kapitel: Sed quia semel ingressus sum scenam loquendo, non Pylades histrio nobis omittendus est, qui clarus in opere suo fuit temporibus Augusti, et Hylam discipulum usque ad aequalitatis contentionem eruditione provexit. Populus deinde inter utriusque suffragia divisus est. Et cum canticum quoddam saltaret, cujus clausula erat rov uéyav 'Ayauéuvova, sublimem ingentemque Hylas velut metiebatur. Non tulit Pylades, et exclamavit a cavea: σὺ μακρὸν οὐ μέγαν ποιεῖς. Tunc eum populus coegit idem saltare canticum. Cumque ad locum venisset, quem reprehenderat, expressit cogitantem: nihil magis ratus magno duci convenire quam pro omnibus cogitare. Saltabat Hylas Oedipodem et Pylades hac voce securitatem saltantis castigavit, où ßlénsig.

(***) Seneca lib. VII. q. n. cap. 32.

Inscriptionum Gruterianae Collect. p. 1024. num. 5. et p. 331. num. 1. Adde

[ocr errors]

Von dem Theater zog man endlich auch gar die Pantomimen an die Gastereyen. Juvenalis sat. 5. 120.

Scaligerum in animadvers. ad Manilium. et Salmasii notae in Vopiscum. Brodaei notae in Ανθολογίαν tit. Il. epig. 2.

Tranquillus, in vita Neronis cap. 54. Plinius lib. VII. nat. hist. cap. 53. Temporibus Neronis ac Vespasiani.

Suetonius in Nerone.

Tertullianus Apol. 217.

Apulejus lib. 10. Miles. p. 223.

Appianus Alexandrinus in Parthicis de capite Crassi.

Astyanactem videmus, ubi Hector est?

Anth. 1. 3. c. 7. de Chrysomalo Pantomimo.

Artemidorus lib. 2. cap. 38.

Athenaeus I. I. de saltatore, nomine Memphis, eodemque Philosopho Pythagoraeo. Columella de re rustica. lib. 1.

Tacitus annal. I. 77.

Plinius I. 29. Nullius Histrionis equorumve trigarii comitatior egressus in publico erat.

Seneca epist. 4. 7.

Galenus de praecognit. ad Posth. c. 6.

Ammianus Marcellinus lib. 14. c. 6.

Seneca cap. 12. de Consolat.

Manilius lib. 5. Astron.

Apulejus Metamorph. lib. 10. prope finem.

Dio. lib. 54. p. 533. Ὅθενπερ, πάνυ σοφῶς ὁ Πυλάδης ἐπιτιμωμενος ὑπ' αὐτοῦ, ἐπεὶ Βαθύλλῳ ὁμοτέχνω τε ὄντι, καὶ τῷ Μαινείνα προσήκοντι διεξασίαζεν, εἰπεῖν λέγεται, ότι συμφέρει σοι, Καίσαρ, περὶ ἡμᾶς τὸν δῆμον ἀποδιατρίβεσθαι.

Jacobus Pontanus in Macrobium notis.

Nonnus lib. 2. Diony. et lib. 19.

Lib. II. c. 38. Anthol.

Πάντα καθ' ἱςορίην ὀρχούμενος, ἐν τὸ μέγιςον .
Τῶν ἔργων παριδών, ηνίασας μεγάλως.

Τὴν μὲν γὰρ Νιόβην ορχούμενος, ως λίθος ἔξης,
Καὶ πάλιν ὢν Καπανεύς, ἐξαπίνης έπεσες,
̓Αλλὰ ἐπὶ τῆς Κανάκης ἀφυῶς, ὅτι καὶ ξίφος ὴν σοι,
Καὶ ζῶν ἐξῆλθες τοῦτο παρ' ἱςορίην.

Omnia juxta historiam saltans, unum maximum
Negligens molestia nos affecisti.

Nioben enim saltans stetisti ut lapis,

Et rursus Capaneus statim concidisti:

Sed in Canace inepte, quod ensis esset tibi
Et vivus existi: hoc contra historiam.

Lib. 3. c. 7. de Chrysomalo Pantomimo.

Σιγὰς χρυσόμαλλε τὸ χάλκεον· οὐκ ἔτι δ ̓ ἡμῖν
Εἰκόνας ἀρχεγόνων εκτελέεις μερόπων
Νεύμασιν ἀφθόγγοισι. Τεὴ δ' ὄλβιζε σιωπή
Νῦν ζυγερὴ τελέθει, τῇ πρὶν ἐθελγόμεθα.

Tacit. Anal. lib. 1. c. 77.

Lessing, sämmtl. Werke. XI.

2

§.

Fugientes reliquiae Pant. durare videntur in eo ludionis sive saltatorum genere, qui in Gallia Cisalpina Mattaccini appellantur. Eorum vestitus, quo agiliores sint, corpori adpressus, et membra exprimens. Persona sive larva antiquo more sine barba, neque admodum venusta, prominente mento, et qualis vetularum facies est. Hi per urbem saltantes discurrunt, obvios loris et scutis, quoad veteres Luperci faciebant, incessentes. Manum fronti obtendunt, quod Fauni ac Sileni agebant ad Solem defendendum, quod essent calvi. Incredibili agilitate currus ac rhedas saltu transcendunt, per parietes repunt, in fenestras enituntur, citatique et intento crure corpus in sublime vibrant. Sed et diversos actus saltatione ac gestu imitantur, tonsorem, fabrum, sutorem et id genus scite referentes. Mox et simulacra pugnae taciti edunt, rudibus concurrunt et digladiantur.

(Athen. lib. I. óлλoлouav, Рyrrhica a Pyrrho. Xenoph. in Cyri expedit. in Convivio apud Thraces.)

Livius. lib. VII.

Juvenalis sat. 5. vers. 120.

Herodotus 1. 6. de Clisthene Sicyoniorum rege, de ejus filia et Hypoclida Atheniensi. Juvenal gedenkt auch eines Pantomimen des Paridis, des Frengelaffenen der Domitiae, Neronis amitae. Sat. VII. v. 87.

Der Schauspieler.‘

I.

Einleitung.

Von der Beredsamkeit überhaupt.

§.

Die Beredsamkeit ist die Kunst einem andern seine Gedanken so mitzutheilen, daß sie einen verlangten Eindruck auf ihn machen.

§.

Man sieht also leicht, daß es dabey auf die Gedanken, und auf die Mittheilung derselben ankomme.

§.

Die Kunst, wie man seine Gedanken dem Eindrucke, den man auf einen andern machen will, gemäß ordnen soll, will ich die geistige Beredsamkeit nennen.

§.

Die Kunst, diese so geordneten Gedanken dem andern so mitzutheilen, daß jener Eindruck befördert wird, will ich die körperliche Beredsamkeit nennen.

Von der Beredsamkeit des Körpers.
§.

Und zwar deswegen, weil diese Mittheilung vermittelst des Körpers

13m theatralischen Nachlaß, Th. II, S. 209. Unter den Breslauer Pa pieren finden sich nur N. I und II, und zwar N. II in vier Tabellen.

« PreviousContinue »