TESTAMENTUM MORALE,

SEU

DE REGUM OFFICIIS.

EGO, Husbenk, omnium gentium moderator

ac dominus, lautam hanc nummorum copiam, gemmafque innumerabiles, ad ufum regis India perilluftris, & imperatoris eximii Dabshelim, hoc in loco depofui: quippe quòd præfagitione quâdam divinâ thefaurum hunc occultum ab illo inventum iri fciam. Prætereà cum auro & gemmis hoc teftamentum idcircò collocavi, ut cùm hos thefauros intueator, quos erit fine follicitudine adeptus, expergifcatur, & compertum habeat, non effe fapientis animi, gemmarum fulgoribus capi ac deliniri, fed hujus vitæ blanditias atque amœnitates impenfiùs amare, fummæ effe ftultitiæ: præfertim cùm opes ac poffeffiones copiofiffimæ fimiles fint mutuatæ fupeldiverforum hominum identidem attrita manibus, & deterior facta, tandem corrum

lectili, quæ

pitur: imò, improba pellicis gerant fimilitudinem, quæ fingulis noctibus varia perambulat cubicula, & varios amplexûs fuftinet: quemadmodùm ait poeta, Quis hujus vitæ incertos bonores appetit? cui unquam fidem fervavit fortuna, ut nobis fervet? nucleus fidei in hac nuce non eft, ex hoc terræ cumulo fidei odor non afflatur. Verùm enimverò hic præceptorum libellus quafi fundamentum effe debet, quo nitatur omnis dominatûs atque imperii ædificium; & tanquam norma, ad quam omnia regni dirigantur confilia. Quòd fi rex ille fapientiffimus hac admonitionum formulâ, tanquam præceptrice & moderatrice confiliorum omnium ac factorum, utatur, ufque ad totius naturæ diffolutionem, & finem temporum, augebitur illius & cumulabitur infinita dignitas.

Hac Hufbenki præcepta, tanquam donum, teneas,
Sic perfuadere tibi potes imperium tuum æternum fore.

Feliciffimus regum is eft, cujus fama ob juftitiam perpetuò maneat, & cujus exemplum pofteri fibi imitandum certatim proponant: & unufquifque rex, qui ad hujus libelli (qui præcepta quatuordecim complectitur) regulam, totius vitæ fuæ curfum non dirigit, nimirùm illius profperitatis ædificium adverfo fortunæ flatu labefactatum decidet; adeòque ex fummâ amplitudinis ac poteftatis faftigio gradatim ac pede

tentim defcendet, & fecunda fortuna, tanquam verecunda fponfa, vultum ab illo avertet.

I..

Ubi

Primum itaque præceptum hoc eft. cùm aliquo primario civitatis viro familiariter ac liberè vivit, variis calumniis ac falfis criminationibus, quas in illum fingent obtrectatores, minimè credat. Neque enim abeffe poteft, quin fodalium invidiam atque offenfionem excitet is, qui regis neceffitudine fruatur: nam fimulac felicitate ftabili eum frui afpiciunt, non deerunt ii, qui florenti ejus fortunæ invidentes, regiæ benignitatis præfidium & propugnacula dolis atque infidiis perfringere ac labefactare conabuntur. Illum igitur nihil fufpicantem mordere & clam accufare incipient, ut regis voluntatem ab illo abalienare poffint; imò, caufas inferendi crimen fingere, & gemmas benefactorum filo malevolentiæ contexere ufque adeò perfeverabunt, donec ad propofitum fibi finem iniquitatis pervenerint: ut poeta ait, Cave uniufcujufque vocem exaudias, meam verò audi; nam malevolorum voces in unaquaque portâ funt.

II.

Calumniatores atque invidos procul à fe amoveat. Proptereà quod nihil illis fit moleftius, nihil odiofius, nihil denique nocentius. Si

quem igitur hac notâ infignitum videat, illicò feritatem illius, tanquam incendium aliquod, restinguat neceffe eft*: & vitam nequiffimi hominis tanquam ligna aut farmenta comburat; ne fpiritus tam efferus præftringuat hominum oculos, & orbem terrarum deformet! Ignis, inquit poeta, cujus ardore homines urantur, nifi continuò reftinguatur, refrigerari nequit.

III.

Optimates ac primarios regni viros arctiffimo familiaritatis vinculo conjungere ftudeat, ut, fummâ officiorum viciffitudine & confenfione voluntatum, nodos negotiorum difficiles expediant, & ad civitatem confervandam confpirent: Enimverò amicitia & concordiâ totus terrarum orbis vinci poteft; victoria & concordia quafi geminæ funt forores.

IV.

Dolofis veteratorum blanditiis ne fe decipi finat; neu inimicorum adulationi fidem habeat; fed quo leniores ac manfuetiores effe fimulant, eò diligentiùs confideret, ne quid occultè moliantur: nam inimicos verè beneficos reddi non magis eft verifimile, quàm gryphas in Caucaso

Hæ fententiæ in fermonibus Turcico ac Perfico funt belliffimæ, fed Latinè ad verbum reddi neutiquam poffunt. Idem de permultis hujus libelli locis dicendum eft.

nafci, aut argentum poffe in aurum commutari. Homo autem naturâ maleficus & inhumanus nullo pacto benevolus poteft fieri, neque ab illo vera benignitas unquam proficifcitur: Cave fis ab inimico vultum habente aridum, utpote qui, ligno ficco fimilis, celerrimè inflammetur; res enim ferias & graves non agit; fub fpecie comitatis plagas tendit nefarias.

V.

Ubi magno labore magnifque periculis aliquid eft commodi adeptus, ne id è manibus elabi finat, ftudiosè cavendum eft. Etenim fi ita remifsè & ofcitanter agit, ut felicitatem, quam affecutus fit, fluere atque av ɔlare patiatur, eam femel elapfam recuperare nullo modo poterit, & nihil adeò ei reftabit, præter inane defiderium ac luctum inutilem: ficut poeta mo

net,

Sagitta ex arcu femel emissa nunquam revertitur,
Etiamfi ob dolorem manum mordicus teneas.

VI.

Vitanda eft in rebus gerendis nimia celeritas ac feftinatio. Cautè itaque ac pedetentim ad eas accedat. Haud enim fcio plurefne fint à deliberatione & patientiâ utilitates, an à properationis temeritate deductæ miferiæ. Negotium ne geras nimium feftinanter: à viá confultationis