Page images
PDF
EPUB

cum illo perierunt, non definam fummo morore requirere, confuetudinem, officia, confilium; fed, ut paullò ante dixi, nostrum est id infortunium; nam et ipfe, ut confido, eft feliciffimus, et potiùs curas mortalium inanes mifericordiâ profequitur, quàm aut laudes eorum aut dolorem requirit.

Nec verò fola viri hujus amiffio caufa eft, cur opus hoc meum, non, ut vellem, perpolitum, in manûs hominum perventurum fit: aliæ funt caufæ, quas operæ pretium erit pleniùs exponere. Primò, adolefcentis opus fuit, annos nati vix unum et viginti, cujus adeò ingenium nondum maturitatem fuam confecutum eft; deinde, argumentum ita varium fuit ac multiplex, ut, fi plenè et copiofè tractaretur, tot pœnè requireret annos, quot in eo et inveniendo et difponendo menfes impenderim; quid enim majus aut difficilius, quàm de fingulis poefeos Afiaticæ generibus aptè differere, et è poetarum operibus, quorum eft infinita multitudo, flores omnigenos atque elegantias libare? Hoc aliquatenus præftare fum conatus; fed, ut verum eloquar, mihi ipfi nec fatisfeci, nec, fi duplicaretur et tempus et labor, satisfacturum fuiffe puto. Huc acceffit codicum manu fcriptorum paucitas ; quo factum eft, ut, fi unum duntaxat fuppeteret poematis cujufpiam exemplar, et præfertim fi deeffet locorum obfcuriorum explicatio, verfùs quofdam, librariorum incuriâ corruptos, vel minùs intelligerem, vel in fenfum forfan alieniffimum detorquerem ; quo vitio me femper vacare non audeam dicere: fufficiet me librum, ut potui, limaviffe, et errores tantùm ferè caviffe, quantum humanæ naturæ imbecillitas pateretur; nec profiteri vereor, me, fi quid habuerim in arte poeticâ judicii, in commentarios hos contuliffe. Poftremò, fine maximo otio, quo per tres annos omninò carui, et pofteà fum magis cariturus, fieri non potuit, ut fingulas voces ac fententias quafi in trutinâ examinarem; et quoniam mihi Londini, à bibliothecis Academicis remoto, preli curam fufcipere commodum fuit, ad poematum Afiaticorum aperuna, quæ negligentiùs aliquando Oxonii refcripferam, recurrere non potui, fi qua in loco quovis à me citato mendæ fufpicio inciderit. Nolo igitur fibi perfuadeat

perfuadeat lector, me librum hunc tàm perfectum edere, quàm illum edidiffe poffem, fi acceffiffet vel otium ad limandum uberius, vel aptior ad excudendum opportunitas: quòd fiquis in fermonibus Afiaticis eruditus errores fortè noftros detexerit, nofque per literas benevolè monuerit, et illum nobis amiciffimum putabimus, et, fiquando alteram paraverimus commentariorum noftrorum editionem, correctior liber in lucem perfectiorque prodibit.

Illud etiam addamus neceffe eft, verfùs Afiaticos, qui in hoc libro folutâ oratione redduntur, non eo animo converfos effe, ut in fermonibus Arabum ac Perfarum tyrones erudirent: itaque fi quis, in his literis nondum imbutus, fperaverit à meis verfionibus, locorum, qui citantur, oúvTağ ordinemque grammaticum perfpicere, næ ille fe turpiter falli videbit; non enim in hoc opere philologus, fed criticus, non interpres, fed poeta, effe volui; non quafi in ludo pueros inftituere, sed cum viris undequaque doctis de poefi in genere, ac fpeciatim de Afiaticâ, colloqui. Cùm igitur locum quemvis vel legendo obfervarem, vel meditando revocarem in memoriam, qui ad argumentum illuftrandum accommodaretur, primò quid poeta vellet, haberetque in animo, quærebam, deinde quo modo id purè ac Latinè, fi poffem, fin minùs, breviter fimpliciterque redderem; parùm follicitus, fi nomen nomini refponderet, aut fi jufta voculæ cujufvis Perfica et Arabica fignificatio, tanquam in verborum indice, notaretur: ad fummam, res et fententias, non verba, interpretari fum conatus; quòd fi vel in fententiis vel in verbis hallucinari mihi contigerit, veniam libenter dabunt, ob incredibilem rei difficultatem, politioris ingenii homines: cæterorum fuffragiis facilè carere potero.

Aliud eft porrò, quod hoc loco animadvertendum velim; quanquàm hujus ætatis lectoribus exquifitum nimis ac longiùs petitum videbitur : illud volo dicere; fi hujufmodi opus de integro fcribere inftituissem, vitarem cùm omnes in libri margine notationes, tum in primis diversorum fermonum uno in libro concurfionem; quæ mirum eft, quantum

abfit ab elegantiâ, ideòque à Romanis et præcipuè à Cicerone, fcriptorum elegantiffimo, repudiata eft; illi enim, utcunque Græcis literis eruditi fuerint, noluerunt tamen Græcos vel poetas vel philofophos proprio fermone loquentes citare: fic variæ, quæ in commentariis noftris inseruntur linguæ, quantumvis ad philologorum gloriolam conferre existimentur, inæqualem nimis et quafi vermiculatam reddunt paginam; quo fit, non folùm ut minùs folutè ac volubiliter legatur, fed ut viri elegantiores à legendo deterreantur, cùm horridius nefcio quid et incultius in libro fufpicentur delitefcere. Hortor itaque fcriptores noftros, ut lectorum ufui ac voluptati impenfiùs, quàm folent, confulant; ut veteres illos dicendi magiftros imitentur, qui artem oftendere maluerunt, quàm seipfos oftentare; ut denique fimpliciter purèque fcribant, et literas feu Græcas feu Latinas, perinde ac fi Græci effent aut Romani, tractare difcant. Mea fuit hæc femper fententia; fed mos gerendus erat recentiorum fcriptorum confuetudini, ab adolefcentulo præfertim, qui non alios ducere, fed ipfe ducem fequi, deberet.

Hæc lectoribus plerifque omnibus fatisfactura effe confido; nec verò me fugit nonnullos homines, qui pertenues Gallorum libellos lectitare confueverint, totum hoc opus effe reprehenfuros, quòd fcilicet Latinè fit confcriptum, et præcipuè quòd Græcos quofdam verficulos aufus fim contexere. Grave crimen et vix ferendum! quod tamen haud vereor confiteri fateor me fermone Latino effe ufum, ut ab omnibus in Europâ gentibus legerer; fateor me librum verfibus confperfiffe, ut lectores varietate rerum allicerentur; fateor me in Latinis Horatii, Ovidii, Virgilii, Phædri, in Græcis, Theocriti, Anacreontis, Callimachi, numeros (vim et copiam non dico) imitatum fuiffe, feliciter necne alii judicent; fateor denique, ut habeant quod multò magis reprehendant, Hebræa quædam noftra atque Arabica fubjungi; Perfica etiam, fi jubeant, proferre poffumus. Quòd fi Galli, homines, ut fcimus, delicatiffimi, temeritatem hanc noftram excufare noluerint, illud pollicemur, nos, fi quid aliud in pofterum fcripferimus, patriâ linguâ ufuros effe, quam fedulò edifcant velim,

VOL. II.

X X

velim, fi noftra legere cupiant; quòd fi Dani, Rufi, Germani, Poloni, Hungari, idem hoc factitaverint, profectò priùs canefcemus, quàm tot fermones difficiles ac diffimiles didicerimus, cùm una folummodò nobis. fuffectura fit, modò Latinè fcribendi confuetudo fautores invenerit, et Romanorum fermo reipublicæ, ut dicitur, literaria communis permanferit. Ad alias linguas quod attinet, certè, fi nihil præter utilitatem spectemus, non est omninò neceffarium vel Græcè vel Arabicè fcribere, cùm in fubfelliis noftris ac fori cancellis ne Demofthenes quidem aut ipse Mohammedes, fi revivifcerent, intelligerentur à populo; fed cùm nihil fit ad memoriam confirmandam aptius, aut ad linguas condifcendas magis conferat, quàm ftylum exercere, nefcio cur verfùs aut orationes, utcunque ex fint inutiles atque imperfectæ, in linguâ quâlibet contexere vetemur: epiftolas nimirum ad doctiores in exteris regionibus viros mittere, perfæpè nobis ufu venit, quas fatius eft elegantes effe atque urbanas, quàm nudas et impolitas. Quid alii fecerint, nefcio; ego multa me Latinè scripfiffe confiteor, multa Græcè, multa etiam Gallicè ; nec vereor affirmare, fiqua mihi fit in linguis edifcendis facilitas, ab hac eam exercitatione et profectam effe et promotam. Quæ cùm ita fint, mirari fatis nequeo, quare vir eruditus, Erneftus, et ille, non minùs in geometriæ ac philofophiæ ftudiis, quam in literarum elegantiis verfatus, Alembertus, tantoperè laborare videantur, nequis pofthac Græcè et Latinè poemata aut politioris doctrinæ libros contexat. Quo tandem fermone uti debet is, qui poetico fe ingenio at fermo ipfe à poefi eft alieniffimus. infulâ legetur, et uno fortaffe feculo. ut peregrinis fermonibus ufque eò ftudeat, donec linguæ oblivifcatur fuæ, aut horas eas omnes, quas patria atque amici fuo jure fibi vindicant, adeò tenui atque umbratili ftudio impendat ; fed interdum, varietatis aut honeftæ relaxationis causâ, Latinum vel Græcum etiam carmen componere fi quis rectè poffit, cur irrideatur non video. Equidem Alemberti libellum, qui infcribitur de recentiorum fcriptorum Latinitate, bis terve perlegi, nec tamen in eo quidquam probatum inveni, nifi id, de quo

inflammari fentiat? Num Gallico ? Num Anglico? at in unâ tantùm Nec verò cuivis perfuadere velim,

nemo

[ocr errors]

nemo fanus difputaverit, recentiores fcilicet, cùm Latine fcribant, non tam purè ac perfectè fcribere, ac fi M. Tullii et Virgilii temporibus Roma floruiffent, nec veterum nos linguarum elegantias æquè perfpicere ac fi Romani effemus; præclarum fanè agiwa fed vix dignum, quod tanto argumentorum apparatu probaretur! Sermonis Latini fuavitatem non fentimus, ut Romani; fed ita tamen fentimus, ut delectemur: cur ideò, cùm tantæ fint in vitâ moleftiæ, unâ hac delectatione careamus? Quod autem afferit vir ingeniofiffimus, fe dubitare, an quifquam è recentioribus philologis, quantum inter Virgilii et Lucani numeros ac modulationem interfit, fentire poffit; id à tanto viro dici mirabar, ab illo præfertim, qui tam bellum de Muficâ fcripferit opufculum, cùm nemo fit, in Britanniâ nimirum, qui non tantam fentiat inter Eneidis et Pharsaliæ verfùs difcrepantiam, quantam inter molliffimam puellæ Neapolitanæ cantionem, ac lacrymofum fidicinæ Lutetianæ ululatum: fed non mirabar ampliùs, cùm viderem ab eodem fcriptore Ruai nefcio cujus hexametros quofdam citatos, quos Virgilianos ille putat, nos verò ne Statianos quidem. Non luctabimur tamen pluribus verbis; fufficiet fuam cuique fententiam effe; nobis, noftram: illud autem oramus; ut, quoniam ipfe Alembertus ab aliis magni nominis viris diffentire folet, nos quoque à fe, omninò fine iracundiâ, fed non fine dolore, diffentientes æquo animo patiatur.

Utrum verò Gallis aut Gallorum amatoribus opus hoc noftrum fit placiturum, folliciti parùm fumus; dummodo civibus noftris, et nobilifsimæ, quæ nos aluit, Academiæ, in quorum honorem et cæpti funt et perfecti, labores nostri arriferint; quid enim aliud optamus, quàm ut illis jucunda fint et utilia, quæ et adhuc perfecimus et facturi fumus in pofterum? Illud dolet, quòd literis humanioribus cogimur vale dicere: dolet autem ? nonne potiùs lætari decet, eum nobis patere vitæ curfum, quo meliùs et efficaciùs oppreffos levare, miferis opitulari, tyrannidem avertere poterimus? Si enim quæratur, Ecquis hominum fit maximus; Ille, inquam, qui optimus: fi rurfùs interroger, Quis optimus hominum fit; refpon

deam,

« PreviousContinue »